ROBERTO BOLAÑO – The Savage Detectives

Διαβάζω πάνω από ένα μήνα αυτό το βιβλίο. Χθες το βράδυ κατάφερα επιτέλους να το τελειώσω και νομίζω ότι ακόμη δεν έχω συνειδητοποιήσει τί διάβασα. Θα με απασχολεί για καιρό και θα μου έρχονται εικόνες στο μυαλό εκεί που δεν το περιμένω.

Από το πρωί δε, που άνοιξα τον υπολογιστή μου ψάχνω να βρω περισσότερα για το συγγραφέα και το βιβλίο του. Τώρα που έχω αφιερώσει 2-3 ώρες μπορώ να σας πω τα εξής:

Πρόκειται για την ιστορία δύο ποιητών τους οποίους ο συγγραφέας παρακολουθεί για 20 χρόνια περίπου. Το βιβλίο αποτελείται από τρία μέρη.Στο πρώτο μέρος, που αρχίζει στο Μέξικο Σίτυ το 1975, ένα νεαρός φοιτητής γνωρίζεται με τους δύο ποιητές και εισωρεί στο «κίνημα» τους, τους επιλεγόμενους visceral realists, πως θα μεταφραστεί τώρα αυτό δεν εχω ιδέα κάπως σαν «εσωτερικοί ρεαλιστές»; Όπως λέει και κάποιο άρθρο είναι ενα κίνημα πανκ σουρεαλισμού. Υπήρχε πράγματι ένα παρόμοιο κίνημα εκείνη την εποχή στο Μεξικό οι infrasurrealists, που πήγαιναν σε αναγνώσεις ποιημάτων και τις αναστάτωναν και γενικά ήταν ασεβείς προς τους καθιερωμένους ποιητές όπως ο Οκτάβιο Πάζ. Στην αρχή λοιπόν έχουμε την αφήγηση αυτού του νεαρού που ήρθε από την επαρχία στην πρωτεύουσα, μένει με τους θείους του και σπουδάζει νομικά. Γοητεύεται όμως από τον τρόπο ζωής των ποιητών και σιγα σιγά παρατάει τη σχολή του αρχίζει να κλέβει βιβλία από βιβλιοπωλεία και να τα διαβάζει, κυρίως γαλλική λογοτεχνία, έχει τις πρώτες του σεξουαλικές εμπειρίες και γενικά ζει μια ζωή ημιπαράνομη, γνωρίζει λογοτέχνες, πόρνες, πρεζάκια και σερβιτόρες, ερωτεύεται, τον ερωτεύονται, γράφει ποιήματα.

Ξαφνικά αυτό το κομμάτι του βιβλίου τελειώνει και αρχίζει το δεύτερο μέρος όπου εμφανίζονται κάπου πενήντα αφηγητές (αυτό το διάβασα, δεν κάθισα να τους μετρήσω). Όλοι τους αφηγούνται κάποιο επεισόδιο που έχει σχέση με έναν από τους δύο ή και τους δύο ποιητές που ανέφερα στην αρχή. Μια και αυτοί οι δυο ζουν μια ζωή νομαδική θα έλεγα, που ξεκινάει από τη Χιλή, περνάει από το Μεξικό, την Ισπανία, το Ισραήλ, το Παρίσι, υπάρχουν πολύ διαφορετικές ιστορίες να ειπωθούν.

Οι ιστορίες δε λέγονται με χρονική σειρά, αλλά ανακατεμένα χωρίς ειρμό υποτίθεται. Μία ιστορία όμως επανέρχεται: είναι η στιγμή που οι δυο ποιητές επισκέπτονται ένα γέρο λογοτέχνη. Είναι ο μόνος επιζών γνωστός μιας άλλης ποιήτριας, την οποία οι ήρωες μας ψάχνουν μανιωδώς, σαν άγριοι ντετέκτιβς, εξ’ου και ο τίτλος. Αναζητούν τα ίχνη της και το έργο της και τελικά αυτή η αναζήτηση δίνει και το στίγμα του βιβλίου. Είναι ας πούμε μια παραβολή, δέιχνει ότι το κέντρο, το νόημα του βιβλίου και η πραγματική του ηρωίδα είναι η λογοτεχνία (κι αυτό το διάβασα, δεν το σκέφτηκα μόνη μου). Στο τρίτο μέρος αφού έχουμε διαβάσει τις άπειρες περιπέτειες και έχουμε καταλάβει πώς πέθαναν οι δυο ήρωες, ξαναγυρνάμε στο 1976 και σε ένα ταξίδι με ένα αυτοκίνητο Ιμπάλα. Οι δυο ποιήτες, ο νεαρός φοιτήτης και η Λούπε, μια πόρνη που προσπαθεί να ξεφύγει από το νταβατζή της φεύγουν για την έρημο ψάχνοντας την ποιήτρια που λέγαμε. Τη βρίσκουν, αλλά τα σκατώνουν δε θα σας πω όμως το τέλος για να μην το χαλάσω…

Αυτά σχετικά με την υπόθεση. Οι προσωπικές μου εντυπώσεις; Είναι ένα βιβλίο επικών διαστάσεων, που το διάβαζα και δεν καταλάβαινα ακριβώς τί συνέβαινε. Μου πήρε πολλές σελίδες και ιστορίες για να συνειδητοποιήσω ας πούμε ότι όλες οι ιστορίες είχαν κοινούς ήρωες τους δυο ποιήτες. Δεν αναφέρει τα ονομάτα τους παντού. Μου άρεσε πάρα πολύ το πρώτο μέρος με το νεαρό φοιτήτη που περιπλανιέται στο Μέξικο Σίτυ σαν να μην υπάρχει αύριο που ζει χωρίς πρόγραμμα, χωρίς λεφτά με πολύ σεξ και πολλή λογοτεχνία. Αλλά ξαφνικά αυτό το κομμάτι τελειώνει και αρχίζει το δεύτερο μέρος που είναι πιο περίπλοκο, δαιδαλώδες. Έπειτα κάτι άλλο που με δυσκόλευε και με προβλημάτιζε καθώς το διάβαζα ήταν οι συνεχείς αναφορές σε άλλους συγγραφείς και έργα. Μερικές φορές ολόκληρες παράγραφοι ήταν λίστες από Γάλλους συγγραφείς και ποιήτες και Λατινοαμερικάνους, ονόματα που έβλεπα για πρώτη φορά και άλλα γνωστά, ονόματα που δεν ήξερα αν είναι αληθινά ή επινοημένα. Σήμερα καθώς συνεχίζω να γράφω αυτό το κομμάτι, ψάχνω και διάφορα ονόματα που είχα υπογραμμίσει κι έτσι μαθαίνω για έναν άλλο Λατινοαμερικάνο ποιητή τον Roque Dalton και ανακαλύπτω ένα καταπληκτικό ποίημα του.

Όσο περνάνε οι ώρες το βιβλίο παίρνει νέες διαστάσεις μέσα μου. Αυτό το κομμάτι ξεκίνησα να το γράφω στις 8 το πρωί και τώρα είναι μία. Έχω διακόψει πολλές φορές, βέβαια, είναι Μεγάλη Πέμπτη σήμερα, βάφουμε και αυγά, αλλά βασικά διαβάζω, ψάχνω στο γκούκγλ, στη γουικιπίντια, ας είναι καλά ο άνθρωπος που ανακάλυψε το ίντερνετ.

Κι ακόμα δεν σας έχω πει τίποτε για το συγγραφέα του βιβλίου. Είναι και ο ίδιος μυθιστορηματική μορφή, αυτό το βιβλίο άλλωστε είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοβιογραφικό. Γεννήθηκε στη Χιλή, πήγε με τους γονείς του στο Μεξικό, ξαναγύρισε για λίγο στη Χιλή, φυλακίστηκε για λίγες μέρες, επέστρεψε στο Μεξικό, έφυγε για την Ισπανία, έκανε πολλές δουλειές του ποδαριού, μέχρι που εγκατστάθηκε σε μια μικρή πόλη κοντά στη Μπαρτσελόνα, παντρέυτηκε, έκανε κι ένα παιδί και μετά πέθανε από κίρρωση του ήπατος, στα 50 του.

Γράφει ο Benjamin Kunkel στη London Review of Books: “Η εικόνα του Μπολάνιο ως ντεσπεράντο αποτελεί μεγάλο μέρος της γοητείας που μας ασκεί. Οι επαναστατικές του ιδέες και ο προσωπικός κίνδυνος που ενείχαν αυτές, το κίνημα που ίδρυσε, η εξορία και ο εθισμός του, ο θάνατος του στην καλύτερη στιγμή του: ο συνδυασμός αυτών των στοιχείων είναι ξένα στους όλο και πιο επαγγελματίες σύγχρονους συγγραφείς. Οι αναμαλλιασμένοι, πλάνητες χαρακτήρες είναι περισσότερο αντι-αστοί παρά αριστεροί: στάση ζωής περισσότερο από πολιτική, αλλά μια στάση που τη νιώθουμε βαθιά. Ακόμη και το να γράφεις θαυμαστά καλά, δήλωσε ο Μπολάνιο, δεν είναι αρκετό. Η ποιότητα της γραφής εξαρτάται από τη συνειδητοποίηση ότι η λογοτεχνία είναι μια επικίνδυνη κλίση”.

Είναι ώρα να τελειώνω με αυτό το κομμάτι. Είχα πολύ καιρό να γράψω κάτι τόσο μεγάλο για ένα βιβλίο. Δεν ξέρω αν έχω καταφέρει να δώσω μια ιδέα για το πόσο μπερδεμένο, πόσο ελκυστικό πόσο υπέροχο, είναι. Κάθε φορά που ξεκινάει μια καινούρια ιστορία δεν ξέρεις που θα καταλήξει, σε παρασέρνει στο δικό της σύμπαν, είτε αυτό είναι το λογοτεχνικό της Ισπανίας τις τρεις τελευταίες δεκαετίες ή των φοιτητών του Μέξικο Σίτυ το ’70. Να μην παραλείψω επίσης να αναφέρω τις ερωτικές σκηνές. Είναι ό,τι πιο δυνατό διάβασα τα τελευταία χρόνια, σκηνές που θες να τις διαβάζεις ξανά και ξανά, ίσως γι αυτό ο φίλος μου ο Βασίλης λέει ότι του θυμίζει Μίλλερ (εγώ πάλι, δεν έχω διαβάσει Μίλλερ, ακόμη).

Για επιπλέον πληροφορίες:

Wikipedia – Roberto Bolaño
Vagabonds – Daniel Zalewski, New Yorker
In the Sonora – Benjamin Kunkel, London Review of Books
The Savage Detectives – Roberto Bolano – Βασίλης Δρόλιας
Yστερία με τον Roberto Bolano – Θεόδωρος Γρηγοριάδης