ΜΠΟΥΛΓΚΑΚΟΦ ΜΙΧΑΗΛ – Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα

Διάβασα το Μαιτρ και τη Μαργαρίτα. Είχα επιχειρήσει να το ξαναδιαβάσω μερικά χρόνια πριν αλλά δεν τα είχα καταφέρει. Τώρα φαίνεται μεγάλωσα και «ωρίμασα». Και το διάβασα με μεγάλη ευχαρίστηση.

Είναι ένα βιβλίο αλληγορία, ένα βιβλίο σάτιρα. Γραμμένο μεταξύ 1926 και 1940 στη σταλινική Ρωσσία, είναι ένα βιβλίο τόσο ειρωνικό και τόσο καταγγελτικό που δεν είναι παράξενο ότι δεν άρεσε καθόλου στην εξουσία. Η βασική υπόθεση είναι η επίσκεψη του Σατανά στη Μόσχα. Ο Σατανάς τα έχει πάρει στο κρανίο που στη Ρωσσία είναι όλοι (;) άθεοι και κατα συνέπεια αν δεν πιστεύουν στο θεό δεν πιστεύουν ούτε σ’αυτόν. Έτσι εμφανίζεται με την ακολουθία του και για 4 μέρες τα κάνουν όλα λίμπα στην πόλη στην προσπάθεια να αποδείξουν την ύπαρξη τους.

Στην πορεία ο συγγραφέας ξεγυμνώνει και σατιρίζει όλες τις παράλογες καταστάσεις του καθεστώτος, την τραγική γραφειοκρατία, τα προνόμια των καθεστωτικών, την καθημερινή τρομοκρατία και τον έλεγχο του κράτους, γενικά τη ζωή στη σταλινική Μόσχα .

Ταυτόχρονα βλέπουμε την ιστορία ενός συγγραφέα που έχει γράψει ένα υποτιθέμενο αριστούργημα αλλά έχει το λάθος θέμα τη λάθος εποχή: είναι ένα μυθιστόρημα για τον Πόντιο Πιλάτο και τον Ιησού που όπως καταλαβαινετε δεν άρεσε στους κριτικούς της εποχής του, τη στιγμή που προσπαθούσαν να επιβάλλουν την αθεϊα. Ο συγγραφέας βουλιάζει στην τρέλλα του στο φρενοκομείο και η μόνη που μπορεί να τον σώσει είναι η Μαργαρίτα η μεγάλη του αγάπη. Η Μαργαρίτα τον ψάχνει, είναι έτοιμη να παρατήσει τα πάντα, σύζυγο, περιουσία και αξιοπρέπεια για να είναι κοντά στον αγαπημένο της αλλά έχει χάσει εντελώς τα ίχνη του. Ποιος θα τους φέρει κοντά λοιπόν; Μόνο ο διάβολος μπορεί, και εδώ να σας δω αν μπορείτε με σιγουριά να πείτε ποιο είναι το καλό και ποιο είναι το κακό, εσείς που ξέρετε τα πάντα. Γιατί αν δεν πουλήσεις την ψυχή σου στο διάβολο για μια μεγάλη αγάπη, για ποιο λόγο να την πουλήσεις;

Όλο το βιβλίο πάει έτσι με παράλληλες ιστορίες που κάνουν κύκλους και ξαναγυρίζουν, ο χαμός στη Μοσχα, ο έρωτας του μαιτρ και της Μαργαρίτας, αποσπάσματα από το μυθιστόρημα με τον Πιλάτο, όλα μπλέκονται γλυκά και ισοπεδωτικά. Τα επεισόδια των ακολουθίας του σατανά στη Μόσχα είναι τα πιο αστεία φυσικά, δεν αφήνουν τίποτε όρθιο, η απληστία, η ματαιοδοξία, η υποκρισία των ανθρώπων σε όλο της το μεγαλείο αλλά και πόσο ανθρώπινα είναι όλα αυτά…

Έχει τόσα μικρότερα υποθέματα το βιβλίο που είμαι σίγουρη ότι όταν το ξαναδιαβάσω θα βρω καινούρια στοιχεία. Άλλωστε όπως λέει και ο φίλος μου ο Βασίλης δεν ξέρουμε και τις λογοτεχνικές αναφορές που κάνει ο συγγραφέας και που πρέπει να αφαιρούν μεγάλο μέρος της ευχαρίστησης. Πως ας πούμε ο Μαραγκόπουλος παίζει με το όνομα του «διαπρεπούς» συγγραφέα Πατσόπουλου στο True Love, και ουσιαστικά κάνει ρόμπα το γνωστό σε όλους μας Τατσόπουλο; Έτσι και ο Μπουλγκάκοφ πρέπει να είχε πολλά μαζεμένα στους κριτικούς της εποχής του και τους συναδέλφους του συγγραφείς και ποιητές. Η αναφορά στο σπίτι των λογοτεχνών είναι άλλωστε ένα αριστούργημα γαστρονομικής περιγραφής με όλες τις λιχουδιές που σερβίρονταν εκεί αποκλειστικά για τους λογοτέχνες και τις συζύγους ή τις ερωμένες τους αλλά και ενα ειρωνικότατο σχόλιο στους απανταχού προνομιούχους και την αλαζονεία τους.

Βρήκα αυτή την πολύ καλή ιστοσελίδα που αναφέρεται στο συγκεκριμένο έργο και έχει εκτενεις αναφορές σε όλους τους χαρακτήρες του βιβλίου αλλά και στην εποχή του. Η φωτογραφία του Μπουγκάκοφ και της τρίτης του συζύγου, που υποτίθεται του ενέπνευσε τη Μαργαρίτα, είναι από κει.

Bulgakoff and Elena Shilovskaia

18 Comments

  1. Ένα καλό πρόσχημα οι εινδαφέρουσες προτάσεις σου για βιβλία για να βρισκόμαστε που και που σε κοινούς ηλεκτρονικούς χώρους…
    Και να ανανεώνουμε τις ευχές μας για συναντήσεις στα μονοπάτια των λέξεων που πάντα θα κρύβουν ελπίδες για νέους κόσμους προτοειδωμένους…
    Αναζήτηση λέξεων που περιέχουν το σύμπαν δοκιμάζω και στο νεο μου blog όπου σπέρνω στίχους και μετράω κουκιά για να έχουμε ΚΑΛΟ ΧΕΙΜΩΝΑ

    Like

  2. Μια φίλη λέει να χαστουκίζουμε όσους μας εύχονται καλοκαιριάτικα “Καλό Χειμώνα”. Σήμερα έχει 38 βαθμούς εδώ στη Λάρισα, οι γείτονες μου μάταια προσπαθούν να φορτώσουν τις βάρκες, τα μπρατσάκια και τις ψάθες σε ένα μικρό οικογενειακό αυτοκίνητο κι εγώ περιμένω να ψηθεί το φαγητό για να φύγω…
    Καλό Χειμώνα και σε σένα Τάσο, αν είναι να συναντιόμαστε στα μονοπάτια των λέξεων, θα είναι καλός!

    Like

  3. ειναι – οπως και εχουμε ξαναπει – από τα πιο πυκνα βιβλια που εχω διαβάσει ποτέ και σίγουρα βιβλίο που δεν του φτάνουν δύο, τρεις ή και πέντε αναγνώσεις (όπως και συ μόλις δυο φορές το έχω διαβάσει). Το κατατάσσω στο τοπ τεν των βιβλίων που έχω διαβάσει χωρίς δισταγμό.

    Like

  4. Αυτό το βιβλίο θα είναι πάντα μέσα στα δέκα καλύτερα μου, σε μία περιχαρακωμένη ιδεολογικά εποχή, όπου κάθε ιδεολογία προσπαθεί να αγιοποιήσει τον εαυτό της μέσω της δαιμονοποίησης του αντιπάλου, η ευρηματικότητα του Μπουλγκάκωφ ανατρέπει τα δεδομένα, φωτίζει τις κρυφές συγγένειες των αντιθέτων και το γεγονός ότι η ύπαρξη του ενός, αποτελεί σε μεγάλο βαθμό προϋπόθεση για την ύπαρξη του άλλου. Εξαιρετική η ανάρτηση σου και πολύ καλό το σημείο που αφορά τον κόσμο της διανόησης και των λογοτεχνών με τις κρυφές ή φανερές αλαζονείες. Φυσικά καμμιά επαγγελματική κριτική δεν θα επιχειρούσε να συνδέσει κάτι τέτοιο με την ελληνική πραγματικότητα, για ευνόητους λόγους συναλλαγών και ισορροπιών, γι΄αυτό άλλωστε δεν μας ενδιαφέρουν οι ανώδυνες παρουσιάσεις με μπουφέ και προτιμούμε, βιβλία και ξερό ψωμί.

    Like

  5. Αγαπητή ΄Αννα,
    Είχα διαβάσει προ αιώνων, ίσως και μια ζωή πριν, την αγγλική μετάφραση και θυμάμαι ακόμη πόση εντύπωση μου είχε κάνει, φυσικά δεν είχα την παραμικρή ιδέα για τις κρυμένες νύξεις και αναφορές. Τώρα που διάβασα την ωραία παρουσίαση σου μου άνοιξε η όρεξη να το ξαναδιαβάσω, ελπίζω τουλάχιστον και να δω τι εντύπωση θα μου κάνει μετά …έτη που έλεγε και ο Δουμάς.

    Like

  6. Καλύτερα το χέρι Ελένη; Μπορώ να σε λέω Ελένη, δεν είναι έτσι;

    Like

  7. Εννοείται, αγαπητή ΄Αννα, πως μπορείς να με λες Ελένη, ή και Ελλεν, αν προτιμάς όπως με λένε οι φίλοι από παλιά, άλλως τε εγώ έκανα πρώτη την αρχή αποκαλώντας σε ΄Αννα.
    Το χέρι είναι καλύτερα, έβγαλα το γύψο, πονάει μερικές φορές και πρέπει να κάνω ασκήσεις, αλλά τουλάχιστον το χρησιμοποιώ, γράφω και όπως καταλαβαίνεις αυτό είναι που μου έλειψε περισσότερο.

    Like

  8. Θα συμφωνήσω απόλυτα με την αγαπητή Έλλεν. Μου είχαν κάνει δώρο προ…ετών την αγγλική μετάφραση και παρόλο ότι δεν καταλάβαινα πολλά πράγματα, θυμάμαι ότι μου άρεσε και το διάβασα ως το τέλος. Μετά την παρουσίασή σου θα το αναζητήσω και στην ελληνική μετάφραση.

    Like

  9. Ο μέσος όρος ηλικίας των μπλόγκερς μπορεί και να είναι 45 χρονών.
    Οι απόψεις που διατυπώνονται στα ελληνικά μπλόγκς -για οποιοδήποτε θέμα- είναι οι “μοντέρνες” απόψεις της προηγούμενης γενιάς.
    Οι εικοσάρηδες δεν είναι εδώ .
    Οι τριαντάρηδες είναι με το ένα πόδι.
    Από κει και πάνω τα μπλόγκς εμφανίζουν πληθωρισμό.
    Αυτοί οι αμετανόητοι σαραντάρηδες και βάλε εχουν φάει το χαστούκι εκεί έξω στην κοινωνία και έρχονται εδώ να πολεμήσουν ανεμόμυλους .
    Είναι πολύ εύκολο να τα βάζεις με ανεμόμυλους , αλλά κάποτε το παιγνίδι τελειώνει και επιστρέφει το αδιέξοδο.
    Με λίγα λόγια οι ελληνες μπλόγκερς δεν έχουν να πουν και πολλά πράγματα σε κανένα τομέα.
    Άλλωστε εδώ τους έφερε η δυνατότητα να έχουν ένα λαπτοπ που δεν το έχουν οι 20αρηδες , η ευκολία να πληρώνουν το ΕΙ-ΝΤΙ-ΕΣ-ΕΛ , τα απωθημένα τους , λίγη μοναξιά , η πιθανότητα για κανένα καινούριο αίσθημα , λίγη περιπέτεια και λίγη εκτόνωση .
    Σε γενικές γραμμές το μπλόκιν στην Ελλάδα εξυπηρετεί ανάγκες βολεμμένων ανθρώπων. Ακριβώς με την ίδια λογική τροφοδοτείται η αναπτυξη του ίντερνετ από τις ΗΠΑ και από τις εταιρείες . (Οι αναγκες βολεμενων και με βεντάλια γούστων για περισσότερο τζίρο )
    Τώρα υπάρχουν κάποιοι που μεσα σπο τα μπλόγκς περιμένουν ανατροπές …
    … ας περιμένουν .
    Για το μεσο όρο 45 θα συμπληρώσω πως στις γυναίκες έχουμε περισσότερες 20 – 30 χρονών ίσως γιατι έχουν μια έφεση στο γράψιμμο. Σε αλλη περιπτωση ο μέσος όρος των μπλόγκερς θα ήταν 50 .
    Σύγνωμη που το παρακάνω αλλά θα ρωτήσω : εσάς δεν σας μυρίζουν ακόμα μεταπολίτευση τα μπλογκς ; δεν εχουν κατι απο τον ενθουσιασμό των πρωτοπασοκικών χρόνων; δεν πιάνετε στον αέρα κατι από τις εφημερίδες που στηρίζουν τις σοσιαλιστικές ιδέες ; δεν βλέπετε τους πιό χύμα να επαναλαμβάνουν τους τηλεοπτικούς καυγάδες και τους πιο ψαγμένους να αναπαράγουν το βήμα και το θεμα;

    Like

  10. Αν με ρωτάτε για τα ελληνικά μπλογκ εν γένει δεν μπορώ να σας απαντήσω, διαβάζω ελάχιστα, πια. Αν με ρωτάτε για το δικό μου θα σας πω ότι τη μεταπολίτευση δεν τη θυμάμαι, ήμουν 2-3 χρονών.

    Like

  11. Σε γενικές γραμμές δεν βλέπω ποιο είναι το πρόβλημα με το μέσο όρο ηλικίας των bloggers. Την ανάγκη μου να διαβάζω λογοτεχνία δεν τη συμμερίζεται σχεδόν κανένας από τον κοινωνικό μου περίγυρο. Με βλεπουν σαν μια ρομαντική (στην καλύτερη περίπτωση) που ενώ έχω ένα προσοδοφόρο επάγγελμα επιμένω να σχολούμαι με αντικείμενο που δεν φερνει καθόλου λεφτά (το αντίθετο θθα έλεγα). Εδώ βρήκα ένα φιλόξενο χώρο. Δεν κρύβω ότι φοβόμουν αρχικά μη με ειρωνευτούν για τις ελλείψεις μου αλλά κυριαρχεί ένα κλίμα πολιτισμού και κατανόησης. Εγώ πάλι δε θυμάμαι πολύ καλά ούτε τα πρωτοπασοκικά χρόνια αφού γεννήθηκα το ’81. Και δεν πιστέυω ότι η διάθεση για ανατροπές έχει σχέση με ηλικίες και πολύ περισσότερο με “μέσους όρους”

    Like

  12. Για τον logicomix. Συνήθως δεν παρεμβαίνω σε τέτοιου είδους σχόλια, αλλά με ενοχλούν οι ρατσισμοί παντός είδους κι εδώ βλέπω έναν ηλικιακό ρατσισμό απάραδεκτο από νέους ανθρώπους. Κι εσύ τι ζόρι τραβάς αν οι μπλόγκερς είναι 50 ή 70 χρόνων;
    Σημ. Δεν διαθέτω λαπτοπ.

    Like

  13. Προς logicomix: ‘Άλλωστε εδώ τους έφερε η δυνατότητα να έχουν ένα λαπτοπ που δεν το έχουν οι 20αρηδες , η ευκολία να πληρώνουν το ΕΙ-ΝΤΙ-ΕΣ-ΕΛ , τα απωθημένα τους , λίγη μοναξιά ..’
    Μα που ζείτε, φίλτατε; Για τράβα να δεις από παιδιά φίλων, συγγενών κλπ. πόσο κοστίζουν τα κινητά που διαθέτουν οι σημερινοί εικοσάρηδες, πόσες ώρες αφιερώνουν σε internet cafe, και σε pc γενικά. Το θέμα είναι πως η νέα γενιά και λεφτά έχει και χρόνο έχει, αλλά τον διαθέτει -όπως και τη μοναξιά της καθώς και τα απωθημένα της – αλλού, όπως στο msn και το facebook. Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Η νέα γενιά προσεγγίζει τα θέματα με πιο γρήγορη οπτική και τα εμβαθύνει με διαφορετικό τρόπο από τους μεσήλικες. Αλλά αυτό δε σημαίνει πως τα blogs είναι γεροντέ και με μεταπασοκικό προφίλ. Και φυσικά δε μας υποσχέθηκε κανείς πως η επανάσταση θα έρθει από τα μπλογκς.

    Για τον Μαιτρ και τη Μαργαρίτα: Σίγουρα στο τοπ τεν. Φρίκαρα λίγο όταν το έκανε θεατρικό ο Κιμούλης, αλλά δε βαριέσαι, πάντα θα υπάρχουν σπουργίτες στον κ… του ελέφαντα.

    Like

  14. μονο που το βιβλιο λεγεται “мастер и Маргарита”. οχι μαιτρ αλλα master!!!!

    Like

    1. Συμφωνώ μαζι σας, μονο που στην ελληνικη εκδοση εχει αποδοθει ετσι ο τιτλος.

      Like

Leave a comment