ΘΩΜΑΣ ΨΥΡΡΑΣ – Μαράν Αθά

Υπάρχουν τόσα ωραία βιβλία που διαφεύγουν της προσοχής μας. Τα βλέπουμε στο βιβλιοπωλείο , αλλά τα προσπερνάμε, δεν τα σηκώνουμε καν να διαβάσουμε την περίληψη. Και μετά ξαφνικά κάτι γίνεται και το βιβλίο βρίσκει το δρόμο για την τσάντα μας, το σπίτι μας και ίσως την καρδιά μας. Ομολογώ λοιπόν ότι δε θα ειχα διαβάσει ποτέ αυτό το βιβλίο αν δεν το είχε προτείνει ένας άλλος συγγραφέας.

Ας το πάρω απ’την αρχή. Στο βιβλίο ένας ενενηντάχρονος άνδρας αρχίζει να διηγείται τη ζωή του. Έζησε σα μοναχός, σαν ασκητής, πέρασε πολλά κι όλα αυτά γιατί σε πολύ νεαρή ηλικία αναγκάστηκε να συγκρουστεί με τη θρησκευτική εξουσία και τελικά να χάσει.

Η ιστορία διαδραματίζεται εδώ στα δικά μας μέρη, ξεκινάει απο ένα μοναστήρι κάπου στα Τέμπη, περνάει απ’το Δερελί (σημερινοί Γόννοι, το χωριό της φίλης μου της Όλγας) περνάει απ’τη Σελίτσανη (Ανατολή) κι από άλλα χωριά και χωριουδάκια που άλλα τα αναγνωρίζω και άλλα όχι. Η εποχή δεν προσδιορίζεται ακριβώς αλλά είναι μάλλον το τέλος του 19ου και η αρχή του 20ου αιώνα.

Ο ήρωας μας φεύγει σε αποστολή από το Δεσπότη του, να ερευνήσει κάποια παράξενα περιστατικά σε ένα χωριό της περιοχής της Αγιάς. Τάχα μου γίνονται μαγείες εκεί και πρέπει να μάθει η εκκλησία αν είναι αιρετικές ενέργειες κι αν πρέπει να δράσει με κάποιον τρόπο. Έτσι ο νεαρός δόκιμος βρίσκεται σε ένα πανέμορφο μέρος, όπως μόνο τα χωριά του Κισσάβου μπορουν να είναι, κι όποιος τα έχει περπατήσει έστω και λίγο θα αναγνωρίσει τα τοπία, τοπία απαράλλαχτα ευτυχώς εδώ και χρόνια, με τα ωραία δέντρα, με τα μυριστικά και τα μποστάνια τους. Σε αυτό το χωριό οι άντρες λείπουν τον περισσότερο καιρό, είναι μάστορες και πηγαίνουν σε άλλα μέρη για να δουλέψουν και γυρίζουν το χειμώνα για λίγο.

Μόνο γέροι ζουν εκει λοιπόν και γυναίκες. Γυναίκες ανεξάρτητες και δυνατές, μαθημένες να τα βγάζουν πέρα μόνες τους, γυναίκες για τις οποίες ακούγονται πολλές ιστορίες με μαγικά, με φονικά, ιστορίες που τις λένε στα μικρά παιδιά και δεν κοιμούνται τα βράδυα. Γυναίκες που στηρίζουν η μια την άλλη και πιστεύουν στα όνειρα τους. Αυτά τα όνειρα τις βοηθάνε να παίρνουν τις δύσκολες αποφάσεις και να μαθαίνουν η μια από την άλλη, οι μικρότερες απο τη σοφία των μεγαλύτερων και οι μεγαλύτερες από το πάθος των μικρότερων…

Ο μικρός δεν ξέρει τίποτε, δεν έχει ζήσει τίποτε πέρα απ΄τις εκκλησιαστικές σπουδές του, ένα άμαθο παλλικάρι είναι, χωρίς εμπειρίες. Και βρίσκεται ξαφνικά στο κέντρο αυτής της μικρής κοινωνίας, να πρέπει να εξηγήσει πράγματα ανηκουστα, που με την πρώτη ματιά φαίνονται ανεξήγητα και μαγικά. Κι ο τόπος είναι πανέμορφος, και σε ζαλίζει κι αυτός, και οι γυναίκες μαζύονται κάθε νύχτα κάτω απ το παράθυρο του και λένε ιστορίες ωραίες που τον παρασέρνουν. Οι γυναίκες είναι και όμορφες κι αυτός είναι ένας άντρας νέος, που δεν έχει δοκιμάσει τον έρωτα…Μια μικρή ειδικά, η πιο μικρή, αρχίζει να μπαίνει στο μυαλό του και να δημιουργεί καινουριες σκέψεις που δεν του τις έμαθαν στην Αθωνιάδα σχολή.

Η συνέχεια ίσως είναι προβλέψιμη, το αγόρι και το κορίτσι εινα γραφτό να βρεθούν μαζί, άλλωστε αυτό είναι ένα μεγάλο παραμύθι, ένα παραμύθι για μεγάλους. Αλλά είναι κι ένα ελληνικό παραμύθι κι αυτά σπάνια έχουν καλό τέλος, εδώ είναι η χώρα της τραγωδίας, του έρωτα που είναι παθιασμένος και κρατάει λίγο. Εδώ σταματάω να λέω την υπόθεση για να μη σας χαλάσω την ανάγνωση.

Θα πω όμως το πιο σημαντικό στοιχείο του βιβλίου γιατί είναι κατα τη γνώμη μου αυτό που το κάνει να ξεχωρίζει: είναι η γλώσσα του. Είναι νομίζω ένας άθλος του συγγραφέα η γλώσσα και το ύφος που χρησιμοποιήσε, ένα μείγμα καθαρεύουσας, θρησκευτικής και λαϊκής γλώσσας. Μια γλώσσα τόσο όμορφη, γεμάτη από τους τοπικούς ιδιωματισμούς και τις λέξεις της Θεσσαλίας. Γλώσσα ζωντανή που την ακούς ακόμη και σήμερα στα χωριά της Αγιάς. Ξεκίνησα τις δυο τρεις πρώτες σελίδες, όπου ο γέρος πια μοναχός ξεκινάει να πει την ιστορία του και στην αρχή είπα μέσα μου: «Μπα! Θα είναι τώρα αυτό ενδιαφέρον; η ιστορία ενός μοναχού που πλησιάζει το τέλος της ζωής του και επικαλείται συνέχεια το Θεό και το Δεσπότη του;» Η γλώσσα όμως που τα έλεγε όλα αυτά, με παρέσυρε κι έτσι βρέθηκα να διαβάζω αυτό το εξαιρετικό παραμύθι. Τώρα έχω μετανιώσει που δεν το διάβασα νωρίτερα, αλλά δεν πειράζει, αφού το ανακάλυψα!

«Και είπα να μην κάθουμαι άεργος πλιο. Κατέβην εις το ρέμα και κολιούμπησα στο δροσινό νερό, να φύγει από πανωθιό μ’ το βάρος. Είπα να πιάσω ψάρια, τι είχα αποθυμήσει ποταμίσιον που έχει γεύσιν γλυκεία. Έστησα και κάμποσες παγίδες για κάνα αγριοκούνελο.
Και τα κυνηγέσια μ’επήγαν ως τ’απόγιομα.
Καρτέρωντα, όλο κι ο νους εγύριζε εις τα γυναικεία, να σκέφτουμαι τα όνειρα, να λογιάζω τι ήτον το «σαν» που μελετούσανε ως γυναικείο τρόπο. Και διά να περνάει η ώρα εμβήκα εις παιχνίδι – έφκιανα πράξεις με λέξεις αταίριαστες. Έβανα αθέλητος αδέσποτες κουβέντες εις μίαν τάξη κι έψαχτα να βρω το αίτιον της συνταύτισης: κορίτσι σαν μήλο, μάγουλο σα ρόιδι, φιλί σαν δαγκουμωσιά, αίμα σαν δροσιά…
Και μετ’αυτά εννόησα καλώς πλέον πως ο νους μ’είχε πιαστεί εις δόκανον, τι όλον τα γυναικεία είχον εις τη σκέψιν. Ο νους μ’ήτον φυλακωμένος εις τον καθρέφτην αυτηνής που θε να σπείρει τον χαλασμόν…»

Μια σειρά απο φωτογραφίες από τα διάφορα χωριά του Κισσάβου από την Ανατολική και τη Δυτική πλευρά. Στο βιβλίο αναφέρει κάπου ότι ο μοναχός φιλοξενήθηκε ένα βράδυ στο σπίτι του Θόδωρου του Σουλιώτη, παραδοσιακός ξενώνας σήμερα στο Μεταξοχώρι. Δεν ξέρω αν υπήρχε και τότε αυτό το σπίτι ή αν ο συγγραφέας αναφέρει ονόματα του σήμερα ταιριασμένα στο παρελθόν, όπως και να ‘χει αυτά τα μέρη είναι πάντα όμορφα και φιλόξενα, ακόμη και τώρα που έχουμε βαλθεί να τα κάψουμε να τα καταστρέψουμε όλα. Ειδικά το Μεταξοχώρι…