NEIL GAIMAN – American Gods

 Οι άνθρωποι θέλουν να πιστεύουν. Αυτό φαίνεται να είναι το νόημα του βιβλίου με μια γραμμή. Ακόμη κι αυτοί που δεν πιστεύουν στους παλιούς θεούς πια, στον Άνουβι και την Κάλι, το Πάνα και το Χριστό, πιστεύουν σε καινούριους που έχουν παράξενα ονόματα αλλά όχι λιγότερους ακόλουθους: η Θεά Τηλεόραση είναι μια δυνατή θεά, ο Θεός Ίντερνετ ανεβαίνει πολύ τα τελευταία χρόνια, ο Θεός Αυτοκίνητο τα πάει επίσης πολύ καλά τον τελευταίο αιώνα.

Σ’ αυτό το βιβλίο λοιπόν βλέπουμε την ιστορία ενός ήρωα με το όνομα Σκιά. Ο Shadow γίνεται αμέσως συμπαθής με αυτό τον τρόπο που συμπαθούμε όλους τους χτυπημένους ανθρώπους, αλλά και τους ανθρώπους που φαίνονται να έχουν μια εσωτερική ηρεμία. Λίγες μέρες πριν βγει απ’τη φυλακή διαβάζει τις ιστορίες του Ηρόδοτου και κάνει σχέδια για τα πράγματα που θα κάνει με τη γυναίκα του. Ο διευθυντής της φυλακής τον φωνάζει και του λέει κάτι που είναι χαρακτηριστικό: «Δε σε καταλαβαίνω Shadow, είσαι 32 και φέρεσαι σαν να είσαι 50…» Ίσως επειδή τον περιμένει μια γυναίκα πίσω και μια δουλειά κι ένας καλό φίλος.

Αυτή είναι η εισαγωγή. Ξαφνικά όμως τα κακά νέα αρχίζουν: (Και δεν αποκαλύπτω τίποτε, αυτά τα λέει και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) η γυναίκα του σκοτώνεται και ο κόσμος καταρρέει. Ξεκινάει για την κηδεία και στο δρόμο τον πλευρίζει ένας παράξενος τύπος. Ένας τύπος με το όνομα Τετάρτη που του προσφέρει δουλειά κι ένα σωρό άλλα. Και αυτή είναι μόνο η πρώτη από τις παράξενες συναντήσεις. Από κει και πέρα και από τη στιγμή που δέχεται τη δουλειά ο Shadow, συναντάει όλο και πιο παράξενους ανθρώπους, με περίεργα ονόματα, που έχεις συνέχεια την αίσθηση ότι σημαίνουν κάτι άλλο, ονόματα που κάτι μου θύμιζαν, αρχαίες θεότητες και ήρωες.

Ο Γκέιμαν στήνει ένα τσίρκο με ήρωες θεούς, θεότητες και μορφές από πολύ παλιά από πολλές κουλτούρες. Υποτίθεται ότι επίκειται ένας πόλεμος με τους καινούριους θεούς γιατί οι άνθρωποι ξέχασαν πια τους παλιούς και δεν προσεύχονται σ’αυτούς ούτε κάνουν θυσίες, ούτε ανάβουν κεράκια. Θέλει μ αυτό τον τρόπο να μιλήσει για τις ιστορίες που κουβαλούν μαζί τους οι μετανάστες από την πατρίδα τους, για τον προβληματισμό του αν ταξιδεύουν και οι δοξασίες, οι μπαμπούλες, τα ξωτικά στην καινούρια ήπειρο. Για τον αν χωράνε οι  θεοί, ο Θεός στο σύγχρονο τρόπο ζωής ή αν έχει το εξής: “Language is a virus, religion is an operating system and prayers are just so much fucking spam”…όπως λέει ένας από τους νέους θεούς αυτός της ευρυζωνικότητας νομίζω.

Γενικά το βιβλίο είναι ένα μπεστ σελλερ με την Αμερικάνικη έννοια του όρου: διαβαστερό, γρήγορο, δε θες να το αφήσεις πριν μάθεις τι έγινε παρακάτω. Και έχει και επιπλέον το πλεονέκτημα να έχει πολύ χιούμορ, πολλά λογοπαίγνια, πολλές αναφορές σε παλιές ιστορίες. Οι φανς του Γκέιμαν έχουν στήσει ολόκληρες ιστοσελίδες με τις αναφορές σε όλες τις θέοτητες που αναφέρονται στο βιβλίο για να μην κουραζόμαστε κι εμείς οι άσχετοι να ψάχνουμε. Αλλά όπως λέει κι ένας άλλος αναγνώστης και βασικές γνώσεις ετυμολογίας να έχεις μπορείς να τα καταφέρεις, δεν χάνεις τον ειρμό του βιβλίου. Αυτό που δε μου άρεσε ήταν οι πολλές αιματηρές ιστορίες από παλιές θρησκείες αλλά ίσως είναι εκεί για να ικανοποιήσουν τους οπαδούς αυτού του στυλ κάτι μεταξύ τρόμου και fantasy . Βέβαια έχουν και το υπονοούμενο ότι οι θρησκείες είναι πάντα αιματηρές, εξ’ορισμού.

Επίσης ο Γκέιμαν αποφασίζει να γράψει ένα βιβλίο για την Αμερική και την έλλειψη θρησκευτικότητας, την έλλειψη αρχαίων ιστοριών που ενώνουν ένα λαό όπως πιστεύει. Η Αμερικανίδα δημοσιογράφος που γράφει αυτή την κριτική φαίνεται να διαφωνεί με το ότι η Αμερική είναι κακό μέρος για τους θεούς. Νομίζω όμως ότι το εύρημα του συγγραφέα του να μιλάει μέσα από την τηλεόραση είναι μια ευθεία αναφορά στις εκατοντάδες «τηλεοπτικές» θρησκείες και στους κάθε είδους πάστορες, ραβίνους που προσφέρουν τη σωτηρία με αντάλλαγμα μια μικρή συνδρομή σε δολάρια.

Ξεκινώντας να γράψω δεν ήμουν σίγουρη αν η όλη άποψη θα ήταν θετική ή όχι. Αλλά τώρα καθώς το θυμάμαι μου έρχονται στο νου τα διάφορα ευρήματα και οι ιστορίες μέσα στις ιστορίες που τις βρήκα εξαιρετικά έξυπνες. Η θεά Media ας πούμε που κάποιος την μπερδεύει με την αρχαία Μήδεια κι ένας άλλος του ξεκαθαρίζει: Different person, same result. Ή μια φοβερή αναφορά στους Έλληνες από ένα συγκρατούμενο του Shadow: “Είχα μια ελληνίδα γκόμενα, κάποτε. Δε θα πιστέψεις τα σκατά που έτρωγαν οι δικοί της. Ρύζι τυλιγμένο σε φύλλα και τέτοια».

 Πάντως καλό ήταν που διάβασα κι αυτό το βιβλίο του Γκέιμαν. Τώρα νομίζω έκλεισα μαζί του. Στο Bad Omens που συνέγραψε με τον Pratchett προσπαθούσα να καταλάβω ποια κομμάτια ήταν δικά του και φαίνεται ότι ήταν τα περισσότερο μεταφυσικά. Το παιδικό του βιβλίο που έχω διαβάσει (The day I swapped my dad for two goldfish)είναι πολύ καλό ίσως επειδή είναι  πιο σύντομο και δεν προλαβαίνει να φλυαρήσει. Έχει κι αυτό κάτι το σκοτεινό και το απειλητικό που κάνει τα παιδιά να το κοιτάζουν περίεργα στην αρχή αλλά έχει επίσης μερικά τα πολύ εύστοχα σχόλια για τις σχέσεις οικογένειας και παιδιών και μερικούς διαλόγους πολύ αληθινούς. Αυτό είναι ένα γενικό χαρακτηριστικό του: να καταφέρνει να αποδίδει πιστά τον τρόπο που μιλάνε διαφορετικές ηλικίες και ομάδες ανθρώπων.

 Α, ναι ξέχασα και το άλλο βιβλίο του που ήταν το πρώτο δικό του που διάβασα και μου είχε αρέσει πολύ: Το Coraline. Κι εκείνο εφηβικό, σκοτεινό, με κάθαρση στο τέλος με πολύ καλούς διαλόγους. Η ταινία επίσης μου φάνηκε πολύ καλή απόδοση του κειμένου. Μας έχει αρέσει οικογενειακώς πάρα πολύ. Η δε σκηνή που η μαμά γράφει στην κουζίνα στο λαπτοπ, ο μπαμπάς στο γραφεί του στο μεγάλο πισί και η κόρη που βαριέται μου φάνηκε οδυνηρά  γνωστή.

 Το βιβλίο American Gods έχει βγει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Οξύ. Στην ιστοσελίδα τους λένε ότι έχει εξαντληθεί αλλά σίγουρα θα το βρείτε σε κάποιο βιβλιοπωλείο, για παράδειγμα το 9 Ρίχτερ, του Μάριου, είμαι σίγουρη ότι το έχει.

Συνοψίζοντας, και επιστρέφοντας στο βιβλίο του Γκέιμαν, ίσως κάποιοι να διατείνονται ότι οι θεοί πέθαναν, ή ότι υπάρχει αναβίωση του θρησκευτικού αισθήματος λόγω της κρίσης. Εγώ νομίζω ότι είναι εδώ ανάμεσα μας. Καθώς περπατούσα στην πόλη προχθές με προσπέρασε μια κοπέλα. Ήταν καστανή και μικροκαμωμένη, με φοβερό νεύρο και φορούσε ένα κολλητό φόρεμα που διέγραφε τα τορνευτά στήθη και οπίσθια. Φορούσε κι ένα τεράστιο μαντήλι γιατί μ’αυτές τις καταιγίδες μας έχει τσακίσει τα νεύρα φέτος ο καιρός, και αυτά τα πέδιλα που είναι πολύ της μόδας, gladiator νομίζω τα λένε, θυμίζουν αρχαίο παπούτσι. Περπατούσε λοιπόν η κοπέλα κι εγώ σκεφτόμουν ποιοι να είναι οι πιστοί αυτής της Θεάς, πώς να τη λένε και τι να θυσιάζουν στα πόδια της άραγε; Λουλούδια; Κρασί; Αρώματα; Δεν έχουν αλλάξει και πολύ τα πράγματα μάλλον…