WISLAWA SZYMBORSKA – Here

Να διαβάζεις Πολωνέζικη ποίηση μεταφρασμένη στα Αγγλικά. Είναι άραγε το ίδιο ποίημα; Και τι μπορεί να έχει να μας πει μια κυριούλα 86 χρονών που γράφει από την Κρακοβία; Αλλά ας το πάρουμε απ’την αρχή:

Προχθές το βράδυ καθώς χάζευα τα βιβλία στη βιβλιοθήκη μου που δεν έχω διαβάσει, είδα ένα που ήταν ακόμη στο πλαστικό του. Ήταν ένα Ισπανόφωνο της Χιλιανής Μαρσέλας Σερράνο (MarcelaSerrano). Δέκα Γυναίκες ο τίτλος του. Ανοίγω την πρώτη σελίδα και βλέπω ένα απόσπασμα από ένα ποίημα της Βισλάβα Σιμπόρσκα. Εκείνο το βράδυ δεν προχώρησα περισσότερο από την πρώτη σελίδα και το ποίημα. Μετά πέρασε το Σάββατο κάνοντας άλλα πράγματα και ενδιάμεσα διαβάζοντας άλλα βιβλία. Σήμερα όμως με έπιασε να ψάξω κι άλλο την Πολωνέζα ποιήτρια που πήρε το βραβείο Νόμπελ το 1996. Έχω ξαναπέσει πάνω σε ποιήματα της αλλά τώρα ήθελα να τη διαβάσω πιο προσεκτικά. Το θυμάμαι όταν πήρε το Νόμπελ, θυμάμαι δηλαδή ότι είχα πει , Α, να άλλο ένα Νόμπελ για λογοτέχνη την ύπαρξη του οποίου αγνοούσαμε.

Έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια, να έρθω να ζήσω σε άλλη χώρα, να γνωρίσω πολλούς ανθρώπους από την Πολωνία, να αποκτήσω μια έλξη γι αυτή την χώρα της Ανατολικής Ευρώπης για την οποία δεν ήξερα σχεδόν τίποτε μέχρι πρόσφατα, για να διαβάσω τη Σιμπόρσκα. Ποτέ δεν είναι αργά, πάντως.

Έτσι σήμερα το πρωί χάρη στην καλή μας την τεχνολογία Κιντλ, η ποιητική συλλογή με τίτλο Here (Tutajστα Πολωνικά) προσγειώθηκε στην οθόνη μου. Και η 86χρονη κυριούλα άρχισε να μου μιλάει.

Το ομότιτλο ποίημα είναι ένας αισιόδοξος ύμνος στη ζωή:

Εδώ

«Δεν μπορώ να μιλήσω για αλλού

Αλλά εδώ στη Γη έχουμε αρκετά, απ΄όλα τα πράγματα.

Εδώ κατασκευάζουμε καρέκλες και λύπες,

Ψαλίδια, τρυφερότητα, τρανζίστορ, βιολιά

Φλυτζανάκια του τσαγιού, φράγματα και πειράγματα….»

‘Ετσι ξεκινάει το ποίημα και συνεχίζει σε αυτό το ρυθμό μπλέκοντας αντικείμενα και συναισθήματα έτσι όπως μπλέκονται και στη ζωή μας. Η ποιήτρια έχει συνείδηση του ότι αυτός ο κόσμος δεν είναι τέλειος, γίνονται και πόλεμοι εδώ και υπάρχει θάνατος και κακοί άνθρωποι. Αλλά στο ενδιάμεσο όπως λέει οι άνθρωποι είναι καλοί. Και καταλήγει με το απόσπασμα που υπήρχε και στο βιβλίο που σας έλεγα. Δεν θα προσπαθήσω να το μεταφράσω. Άλλωστε διάβασα δυο διαφορετικές μεταφράσεις στα αγγλικά και τώρα δεν ξέρω ποια είναι πιο κοντά στο αυθεντικό. Οπότε θα σας παραθέσω αυτή που μου άρεσε περισσότερο:

Life on Earth is quite a bargain

Dreams, for one don’t charge admission.

Illusions are costly only when lost.

The body has its own installment plan.

Αν το καλοσκεφτείς για όλα αυτά τα θαυμαστά που ζούμε το λίγο καιρό που είμαστε εδώ, είναι απορίας άξιο πως δεν πληρώνουμε εισιτήριο. Όλα τα ποιήματα της συλλογής είναι κάπως έτσι. Μπλέκουν τις δεκαετίες και τα πρόσωπα, κάπου εμφανίζεται ο Αρχιμήδης με μπλου τζην και η Σεμίραμις να μιλάει Αγγλικά. Ο εφηβικός εαυτός της ποιήτριας εμφανίζεται επίσης και η ποιήτρια δεν τον αναγνωρίζει. Αλλά και η Μνήμη έρχεται και την επισκέπτεται. Έχει τη μορφή μιας απαιτητικής γυναίκας που θέλει αποκλειστικότητα στη σχέση τους και νομίζει ότι όλα τα ξέρει. Όσο κι αν την αντιπαθεί η ποιήτρια άλλο τόσο ξέρει ότι δε μπορεί να ζήσει χωρίς αυτή. Στο σπαρακτικό ποίημα Αναγνώριση, η ηρωίδα αρνείται να δεχτεί το θάνατο ενός αγαπημένου της προσώπου παρόλες τις αποδείξεις για το αντίθετο.

Αυτό που μου άρεσε πιο πολύ σε αυτή τη συλλογή ήταν πως αν δεν ήξερες την ηλικία της ποιήτριας δε θα μάντευες ποτέ ότι έχει ζήσει τόσο πολύ και σε εποχές τόσο ταραγμένες. Αυτά που την απασχολούν, απασχολούν κι εμένα και τις φίλες μου: η επιστήμη, ο έρωτας, το τέλος των σχέσεων, το ότι μεγαλώνουμε, το διάβασμα του Προυστ, τα σίριαλ στην τηλεόραση, ο θάνατος, τα γηρατειά, η ελληνική μυθολογία.

Αυτά τα λίγα για τη συλλογή που μόλις τώρα ανακάλυψα ότι έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά και κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Σοκόλη-Κουλεδάκη.

‘Ηθελα να πω όμως δυο λόγια για τη μετάφραση. Όπως είπα παραπάνω καθώς έψαχνα σήμερα το πρωί για το ποίημα το απόσπασμα του οποίου είχα βρει, βρήκα δυο διαφορετικές μεταφράσεις στα Αγγλικά. Η πρώτη, την οποία και σας παρέθεσα είναι των ClaireCavanaghκαι StanislawBaranczak.

Η δεύτερη σε μετάφραση του Andrzej Duszenko:

« Life on earth turns out quite cheap.
For dreams for instance you don’t pay a penny.
For illusions—only when they’re lost.
For owning a body—only with the body.»

Και η τρίτη μεταφρασμένη στα Ισπανικά (αγνώστου μεταφραστή):

“La vida en la tierra sale bastante barrata.

Por los sueños, por ejemplo, no se paga ni un céntimo.

Por las ilusiones, sólo cuando se pierden.

Por poseer un cuerpo, se paga con el cuerpo.”

Όπως βλέπετε η δεύτερη και τρίτη μετάφραση είναι σχεδόν πανομοιότυπες. Αλλά δεν ξέρω από πού μετέφρασε ο Ισπανός μεταφραστής. Από το πρωτότυπο ή από κάποια αγγλική μετάφραση;

Το άλλο θέμα που με απασχολεί αυτή τη συννεφιασμένη Κυριακή των Βαΐων είναι πως πρέπει άραγε να αποδοθεί το όνομα της ποιήτριας στα Ελληνικά. Κάποιοι την γράφουν Βισάουα, κάποιοι Βισλάβα. Και αυτή τη στιγμή που έχεις ανάγκη την Πολωνέζα φίλη σου, για να σου ξεκαθαρίσει κάποιες λέπτομέρειες, εκείνη λείπει διακοπές στην ωραία Πάφο.

Κάπου εδώ θα κλείσω αυτή την ανάρτηση προσθέτοντας μόνο ότι όσους Πολωνούς έχω γνωρίσει εδώ είναι μεγάλοι βιβλιόφιλοι και ότι οι περισσότεροι έχουν αδυναμία στη βότκα, τα λουλούδια και τον Σοπέν.

Πληροφορίες για τη Σιμπόρσκα και τα βιβλία της στα ελληνικά θα βρείτε στη βάση δεδομένων της Βιβλιονέτ. Όσο υπάρχει ακόμη γιατί είναι ακόμη ένα θύμα της κρίσης, ευτυχώς γίνονται κάποιες ενέργειες για να μπορέσει να λειτουργήσει και πάλι.

Άρθρο στην Καθημερινή με αφορμή το θάνατο της ποίητριας εδώ.

Το ποίημα Αναγνώριση από τη συλλογή που αναφέρω, εδώ.

Το ποίημα Τέλος κι Αρχή από το περιοδικό Athens Review εδώ.