ΙΖΑΜΠΕΛ ΑΛΙΕΝΤΕ – Μακρύ Πέταλο από Θάλασσα

Όταν ήμουν γύρω στα 20 το “Σπίτι των Πνευμάτων” από την ασημένια σειρά των εκδόσεων Ωκεανίδα ήταν μεγάλο best-seller. Έκτοτε η Αλιέντε γράφει συνέχεια, αλλά δεν είχε τύχει να διαβάσω κάτι δικό της. Μου είχε μείνει όμως η ιστορία γραμμένη στα χνάρια του μεγάλου Μαρκές. Τις δεκαετίες του 80 και του 90 διαβάζαμε πολύ περισσότερο Λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία. Τα παλιά της βιβλία κάνουν συνέχεια επανεκδόσεις και θεωρείται η Νοτιαμερικάνα συγγραφέας με τις μεγαλύτερες πωλήσεις. Όμως είναι ακόμη Νοτιοαμερικάνα; Ζει εδώ και πολλά χρόνια στην Καλιφόρνια και μάλιστα έχει βραβευτεί και από τον πρόεδρο Ομπάμα για το έργο της. Ίσως σήμερα να μην έχει πλέον σημασία. Εκείνη λέει ότι είναι Χιλιανή και αυτό είναι αρκετό.

Τί λέει λοιπόν το καινούριο της βιβλίο;

Για μένα ήταν μια καταπληκτική ιστορία. Δεν είχα ξανακούσει γι αυτό το υπερωκεάνιο, το Winnipeg, που λίγο μετά το τέλος του Ισπανικού Εμφυλίου μετέφερε περίπου 2.500 Ισπανούς στη Χιλή για να βρουν μια καινούρια πατρίδα. Το βιβλίο παρακολουθεί τις ζωές δυο τέτοιων ανθρώπων, μιας γυναίκας, του παιδιού της και του αδελφού του άντρα της. ΟΙ ζωές τους ξεκινάνε τη δεκαετία του 20 στην Ισπανία και ενώ ξεσπάει ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος και ο Φράνκο γίνεται ο μέγας δικτάτορας της Ισπανίας, οι άνθρωποι που πολέμησαν εναντίον του αναγκάζονται να αυτοεξοριστούν. Αλλιώς τους περιμένουν η φυλακή, τα βασανιστήρια, ίσως ο θάνατος. Η περίοδος όπου οι Ισπανοί πρόσφυγες φτάνουν στη Νότια Γαλλία μετά από κακουχίες και ταλαιπωρίες για να βρουν εκεί εχθρική αντιμετώπιση και ελάχιστη συμπόνια θα σας θυμίσουν γνωστές καταστάσεις. Η προσφυγιά είναι πάντα δύσκολη. Σε μια αφήγηση με πραγματικό ιστορικό υπόβαθρο (τον Ισπανικό Εμφύλιο, το πλοίο Winnipeg, τους Ισπανούς μετανάστες στη Χιλή, τη Χιλιανή δικτατορία) γράφει μια φανταστική ιστορία. Ή ίσως όχι και τόσο φανταστική.

Τα υλικά της ιστορίας της είναι εξαιρετικά: ο άνθρωπος που είχε την ιδέα για το πλοίο με τους αριστερούς Ισπανούς που καταλήγουν στη Χιλή ήταν ο ποιητής Παμπλο Νερούδα. Ήταν ήδη διάσημος και αγαπητός από το λαό του, κάτι σαν ροκ σταρ της εποχής. Τα ερωτικά του ποιήματα (που απαγγέλουμε ενίοτε ακόμη και σήμερα όταν θέλουμε να κάνουμε εντύπωση) “είχαν γίνει μέρος της λαϊκής παράδοσης και τα απήγγελαν ακόμη και οι αναλφάβητοι” όπως  λέει η Αλιέντε. Αυτή η υπαρκτή συνθήκη δίνει ευκαιρία στη συγγραφέα να μπλέκει τους στίχους του σε κάθε κεφάλαιο. Η ίδια ιστορία της Χιλής εξάλλου έχει τόσες ανατροπές στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα που οι άνθρωποι που τις έζησαν είναι ήρωες ό,τι κι αν έκαναν. Η Αλιέντε είναι πάνω από όλα μια υπέροχη παραμυθού, μια storyteller. Από τις πρώτες σελίδες δημιουργεί ήρωες πιστευτούς, συμπαθητικούς ή όχι, πάντως ενδιαφέροντες, συνδέει την ιστορία της με τα παγκόσμια γεγονότα, δε φλυαρεί, δεν αμπελοφιλοσοφεί, γράφει ένα κείμενο με δράση και συναισθήματα, συνδέει δυο χώρες και πολλές δεκαετίες, έχει ανατροπές και εκπλήξεις. Μπορεί να μην είναι το βιβλίο που θα μας κάνει να αναρωτηθούμε για βαθιά υπαρξιακά ερωτήματα, αλλά είναι ένα βιβλίο που θα μας ψυχαγωγήσει, θα μας κρατήσει καλή παρέα, ένα βιβλίο που θα βιαζόμαστε να ανοίξουμε.

Γράφοντας αυτό το σημείωμα για το βιβλίο της Αλιέντε δε μπορώ να μη σκεφτώ τους άλλους συμπατριώτες της που έχω διαβάσει (ή όχι). Η Χιλιανή ποίηση μετράει δύο βραβεία Νόμπελ με το Νερούδα και τη Γκαμπριέλα Μιστράλ (δεν την έχω διαβάσει καθόλου). Ο ποιητής Νικανόρ Πάρρα κέρδισε το 2011 το βραβείο Θερβάντες που είναι το πιο σημαντικό βραβείο για την Ισπανόφωνη λογοτεχνία. Ήταν ένας αντισυμβατικός ποιητής “που ήθελε να συμφιλιώσει το υψηλό με το χθαμαλό, το σοβαρό με το χυδαίο”, όπως λέει σε ένα πολύ ωραίο άρθρο του ένας νεός Χιλιανός ποιητής ο Alejandro Zambra. Αλλά αν πιστέψω τον άλλο αγαπημένο μου Chileno το Ρομπέρτο Μπολάνιο, τότε οι καλύτερες ποιήτριες δεν έχουν εκδοθεί ακόμη κι εμείς εδώ στη μακρινή Ευρώπη ούτε καν τις έχουμε ακούσει.

Πρωτότυποι, παθιασμένοι, ποιητικοί, σουρρεαλιστές, σαρκαστικοί, οι Χιλιανοί που έχω διαβάσει. Εκτός από την Αλιέντε. Ίσως επειδή έφυγε νωρίς, ίσως επειδή σίγουρα έχει επηρεαστεί από την πιο εμπορική Αμερικάνική παράδοση, είναι η πιο συμβατική Χιλιανή συγγραφέας που γνωρίζω.

Δεν ξέρω αν σημαίνει κάτι για σας αλλά θα προσθέσω και κάτι για την Αλιέντε ως άνθρωπο: Πριν από μερικά χρόνια περνούσαμε μια πολύ δύσκολη περιπέτεια υγείας της κόρης μου. Έτυχε τότε στη μικρή βιβλιοθήκη του Κέντρου Αποκατάστασης όπου βρισκόμασταν, να υπάρχει το βιβλίο Πάουλα. Πρόκειται για την ιστορία της κόρης της, την οποία έχασε μετά από πολλούς μήνες σε κώμα και αφού είχε αναλάβει τη φροντίδα της στο σπίτι. Σε αυτό το βιβλίο περιέγραφε πολύ αναλυτικά τις σχέσεις με τους γιατρούς αλλά και τις δικές της εσωτερικές διεργασίες μέχρι να αποδεχτεί ότι η κόρη της ήταν πλέον κλινικά νεκρή. Σε εκείνη τη φάση με είχε συγκινήσει πάρα πολύ το βιβλίο και είχα βρει στήριξη. Είχα μάλιστα την ιδέα να της γράψω, γιατί αυτό έκανα τότε, έγραφα κάθε μέρα, γράμματα, ενημερώσεις, αναφορές, προσπαθώντας να κρατηθώ όρθια. Βρήκα ένα μέιλ, της έγραψα και μετά από λίγες μέρες μου απάντησε με μερικές παρηγορητικές γραμμές.

Αυτή είναι η γλυκιά Ιζαμπέλ Αλιέντε που μερικές μέρες πριν έγραψε στη σελίδα της στο Facebook: “Σας ευχαριστώ όλους για τις ευχές για τα γενέθλιά μου. Γίνομαι 78 αλλά νιώθω τουλάχιστον είκοσι χρόνια νεώτερη, μάλλον γιατί είμαι ερωτευμένη”!