SIRI HUSTVEDT – What I loved

Πόσο χαζό είναι να θέλεις να διαβάσεις ένα βιβλίο μόνο και μόνο γιατί η συγγραφέας του είναι παντρεμένη με έναν άλλο συγραφέα που αγαπάς; Πολύ χαζό κατά τη γνώμη μου αλλά τελικά με έφερε κοντά σε ένα ωραίο βιβλίο.

Η Σιρι Χουστβεντ είναι παντρεμένη με τον Πωλ ΄Ωστερ και όταν το έμαθα είχα την απορία τί είδους βιβλία θα έγραφε. Και πως να είναι να ζεις δίπλα σε ένα σημαντικό ή έστω «πετυχημένο» συγγραφέα; Θα περνάει άραγε κρίσεις αυτοπεποίθησης και θα ζηλεύει τον Πωλ; Και ο Πωλ; Θα τις δίνει συμβουλές; Θα διαβάζουν ο ένας στον άλλο αποσπάσματα από τα βιβλία που δουλεύουν; Ή μήπως, για να είμαστε και πιο κυνικοί, μήπως λέω η Σίρι εκμεταλεύτηκε τη δημοσιότητα του άντρα της γιατί ήξερε ότι θα υπάρχουν πολλά κορόιδα σαν κι εμένα;

Ό,τι και να συμβαίνει, το βιβλίο που διάβασα ήταν πολύ ενδιαφέρον. Απο τα βιβλία που διαβάζεις σχεδόν μονορούφι. Μου άρεσε τόσο που κάπου στη μέση το διέκοψα για να το κρατήσω για το ταξίδι!

Τώρα που το τέλειωσα διαβάζω και τις κριτικές που δέχτηκε όταν βγήκε, το 2003 και βρήκα το εξής: «….είναι ένα μυθιστόρημα ιδεών, στο οποίο (η συγγραφέας) ασχολείται με ερωτήματα του τύπου τί είναι προσωπικό απ’οσα αντιλαμβανόμαστε και τί μοιραζόμαστε με άλλους, πόσα μένουν σταθερά για πάντα και πόσα θα αλλάξουν;…» (από τον Guardian) Δε μου αρέσει όμως αυτή η περιγραφή, είναι πολύ αόριστη και μπερδεμένη. Προτιμώ αυτήν: «…Το βιβλίο What I loved είναι μια δυνατή και περίπλοκη σάγκα που χαρτογραφεί 25 χρόνια σχέσεων μεταξύ δυο οικογενειών αμείλικτα συνδεδεμένων από τη μοίρα της αγάπης και της απώλειας.» Αυτή μάλιστα είναι μια περιγραφή που με καλύπτει.

Το γράψιμο της έχει πράγματι αρκετά κοινά με το γράψιμο του ¨Ωστερ , στο πρώτο τέταρτο του βιβλίου μάλιστα είχα την αίσθηση ότι ήταν ένα δικό του βιβλίο, αλλά σύντομα το ξέχασα και παρασύρθηκα σε αυτήν ιστορία. Που ξεκινάει σαν ιστορία αγάπης δυο ζευγαριών, πως γνωρίστηκαν, πως αγαπήθηκαν (οι άντρες με τις γυναίκες) αλλά και πως γνωρίστηκαν τα ζευγάρια μεταξύ τους και συνδέθηκαν με δεσμούς παντοτινής φιλίας. Ένα δραματικό γεγονός στη μέση περίπου του βιβλίου δίνει νέα τροπή στο μυθιστόρημα και το κάνει να ξεπερνάει την απλή ερωτική ιστορία. Ποιος άλλωστε θέλει να διαβάζει για ζευγάρια που παραμένουν ερωτευμένα για χρόνια, που δεν απατούν, που δεν διαλύονται; «Οι ευτυχισμένες οικογένειες είναι όλες ίδιες».

Από κει και πέρα λοιπόν γίνεται μια μελέτη της απώλειας. Μια αέναη παρατήρηση της μητρότητας και της πατρότητας, της λύπης όταν οι άνθρωποι αποτυχαίνουν οικτρά σε αυτό το ρόλο ακόμη κι αν προσπαθούν με όλο τους το είναι. Και όλα αυτά μέσα από τη διήγηση της ζωής τεσσάρων ανθρώπων που ασχολούνται με την τέχνη και το γράψιμο. Η τέχνη παίζει μεγάλο ρόλο σε όλο το βιβλίο. Ο ένας από τους ήρωες είναι ένας ζωγράφος που όταν ξεκινάει το βιβλίο δεν έχει πουλήσει ούτε ένα πίνακά του και βάφει διαμερίσματα για να ζήσει. Ο άλλος ήρωας είναι ένας κριτικός τέχνης που δουλεύει σε ένα κολλέγιο. Η μια γυναίκα είναι συγγραφέας βιβλίων σχετικών με την τέχνη και τις διαταραχές και η άλλη γυναίκα είναι κι αυτή καθηγήτρια φιλολογίας σε κάποιο κολέγιο. Τέσσερις άνθρωποι που περνάνε τη ζωή τους μέσα στα βιβλία και τα έργα τέχνης. Ο ζωγράφος γίνεται σιγά σιγά γνωστός χωρίς ποτέ να γίνει σούπερ σταρ. Μαζί τους παρακολουθούμε και την εξέλιξη των εικαστικών στη Νέα Υόρκη τα τελευταία 25 χρονια, από τη ρεαλιστική, ας πούμε, ζωγραφίκή, στην τρισδιάστατη δημιουργία, στην performance art, στην τέχνη splatter, που θέλει να σοκάρει. Αναρωτήθηκα πολλές φορές κατά τη διάρκεια του βιβλίου αν τα έργα που περιγράφει τα έχει δει όντως κάπου ή τα φαντάστηκε η συγγραφέας. Ειδικά οι σειρές με τα γράμματα του αλφάβητου και τους αριθμούς είναι πολύ εντυπωσιακές, στην περιγραφή τους.

Αυτό όμως που νομίζω ότι περιγράφει πιο καλά απ’ολα είναι οι σχέσεις των γονιών με τα παιδιά τους. Είναι νομίζω αυτή η αφήγηση της ανασφάλειας κάθε γονιού, της συνεχής αναρώτησης όταν κάτι πηγαίνει στραβά για το ποιος φταίει, και της αέναης αίσθησης ενοχής που με τράβηξε και με συγκίνησε πιο πολύ. Το τελευταίο ημιτελές έργο του καλλιτέχνη είναι ένα έργο βίντεο αρτ, που παρακολουθεί τα παιδιά της Νέας Υόρκης. Και υπάρχει μια αντίστιξη εδώ. Οι ήρωες μεγαλώνουν, αρρωσταίνουν, γίνονται πιο αδύναμοι και τα έργα του καλλιτέχνη γίνονται πιο παιδικά, πιο «αθώα», πιο καθαρά.

«…Πάνω απ’ολα οι κασέττες αποκάλυπταν την άγρια κινητικότητα των παιδιών, το γεγονός ότι όταν είναι ξύπνια σπάνια σταματούν να κινούνται. Σε ένα απλό περίπατο στη γειτονιά τα έβλεπες να κουνάνε τα χέρια τους αποχαιρετώντας, να πηδάνε επι τόπου, να πηδάνε πάνω από κάτι, να στριφογυρίζουν, και να κάνουν πολλές στάσεις για να παρατηρήσουν ένα σκουπιδάκι, να χαϊδέψουν ένα σκύλο, να πηδήσουν και να περπατήσουν πάνω σε ένα τσιμεντένιο πεζούλι. Στην αυτή του σχολείου ή στην παιδική χαρά (τα παιδιά) έσπρωχναν, έδιναν μπουνιές, αγκωνιές, κλωτσούσαν, χάιδευαν, αγκάλιαζαν, τσιμπούσαν, τραβούσαν, φώναζαν, γελούσαν, απήγγειλαν ή τραγουδούσαν και καθώς τα έβλεπα, είπα στον εαυτό μου ότι το να μεγαλώνεις σημαίνει στην πραγματικότητα να μειώνεις τους ρυθμούς σου…»

Κάτι άλλο ενδιαφέρον είναι ότι το βιβλίο είναι ειδωμένο από την οπτική γωνία ενός άντρα. Ενδιαφέρον γιατί όπως λέει η συγγραφέας σε μια συνέντευξη της οι συγγραφείς είναι και λίγο ηθοποιοι κάτα κάποιον τρόπο. Έχουν την ευκαιρία να υποδυθούν διάφορους ρόλους μέσα από τους ήρωες τους και να αλλάξουν και φύλο αν θέλουν. Λέει και μερικές χαζομάρες βέβαια η Σίρι, ότι η αντρική φωνή έχει περισσότερο βάρος από τη γυναικεία και ότι της άρεσε να έχει αυτό το προνόμιο και να κρατάει τον κεντρικό ρόλο. Και καταλήγει ότι αφού έγραψε από την πλευρά του Λήο σε αυτό το βιβλίο (ενός μεσήλικα ήρωα) ήθελε (στο επόμενο της βιβλίο) να γράψει και απο την πλευρά ενός νέου, στο ζενίθ της σεξουαλικής του ορμής, γιατί, λέει, «the sexual torment of male and female libido are not identical (women don’t imagine men naked many times a day, for example)….» (μεγάλος μύθος αυτή η παρένθεση).

Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί δύο άλλα βιβλία της «Η τυφλόμυγα» και «Το μυστικό της Λίλυ Νταλ» και τα δύο από τις εκδόσεις Scripta.