Το βιβλίο ο Δόκτωρ Ψ και οι ασθενείς του είναι η συγκέντρωση των αφηγημάτων που έγραφε εδώ και λίγο καιρό ο Σωτήρης Παστάκας στην ιστοσελίδα diastixo.gr κάτω από τον τίτλο “Από το Ιατρείο του Δρ. Πινόκιο”. Για μας που διαβάζαμε ευλαβικά αυτές τις ιστοριούλες ονλάιν, που τις περιμέναμε κάθε Πέμπτη μπορώ να πω, το βιβλίο δεν ήταν έκπληξη. Γι αυτό κι ενώ το βιβλίο έχει κυκλοφορήσει εδώ και μερικούς μήνες απέφευγα να το αγοράσω. Σκεφτόμουν πως δεν είχε νόημα μια και τις ιστορίες θα τις ήξερα.
Είχα κάνει λάθος όμως σχετικά με το νόημα. Η ανάγνωση των αφηγημάτων σε συνέχεια και σε μορφή βιβλίου είναι πολύ διαφορετική από την ανάγνωση ενός κειμένου σε μια ιστοσελίδα.
Κατ’αρχήν αυτό που νιώθεις είναι ότι μπαίνεις σε μια ατμόσφαιρα, σε ένα πλαίσιο. Οι ιστορίες είναι αυτοτελείς αλλά έχουν όλες ήρωες ανθρώπους με ψυχικές διαταραχές. Ακόμη κι αυτές στις οποίες δεν πρωταγωνιστούν οι ασθενείς αλλά οι γιατροί τους, κι εκείνες για τις διαταραχές μιλάνε. Διαβάζοντας τις ιστορίες απομωνομένα, μία κάθε βδομάδα, εστιάζουμε στην κάθε περίπτωση. Διαβάζοντας τις ιστορίες τη μία πίσω από την άλλη βλέπουμε τη μεγάλη εικόνα, που είναι η διαταραχή στη ζωή όλων μας. Βλέπουμε το τεράστιο μωσαϊκό που αποτελεί η Ελλάδα και πως αντιμετωπίζει την ψυχική ασθένεια. Βλέποντας τις ιστορίες μαζεμένες αναρωτιόμαστε αν είμαστε “καλά” εμείς γιατί βλέπουμε λίγο απ’τον εαυτό μας σε όλες, και ελπίζουμε απλώς να είχε δίκιο εκείνος ο δάσκαλος του συγγραφέα που του έλεγε ότι όποιος “διαβεί την πόρτα της Ψυχιατρικής μπορεί ν’αγοράσει μόνο ένα είδος”.
Έπειτα κάτι άλλο που ανακάλυψα διαβάζοντας τις ιστορίες δεύτερη ή τρίτη φορά ήταν ότι κάθε φορά θυμόμουν άλλα πράγματα. ‘Οπως λέει και ο συγγραφέας ” η μνήμη μας δεν είναι στέρεη σαν οικοδόμημα. Είναι ένα σπίτι όπου κάθε φορά που βάζεις το κλειδί μπαίνεις και σ’ενα χώρο με διαφορετική διαρρύθμιση: εδώ έχουν γκρεμίσει ένα ντουβάρι, εκεί έχουν χτίσει μια πόρτα.” Όποτε η ανάγνωση του βιβλίου ήταν σαν να διάβαζα διαφορετικές ιστορίες για πρώτη φορά.
Το καλό είναι πως εξακολουθούν να μου αρέσουν 🙂 Στην αρχή αναρωτιόμουν πόσο απ’τις ιστορίες είναι αλήθεια και πόσο παραμύθι που φτιάχνει ο συγγραφέας. Σκεφτόμουν επίσης, έχει άραγε δικαίωμα ο ψυχίατρος να φανερώνει τόσα γεγονότα απ’τις ιστορίες που έζησε; Το ίδιο αναρωτιόμουν και όταν είχα διαβάσει κάποια βιβλία του Γιάλομ στο παρελθόν. Κι αν ο Γιάλομ είναι πολύ μακριά μας και μάλλον απίθανο να γνωρίσουμε τους “ασθενείς” του, ο Παστάκας γράφει για πράγματα που ξέρουμε, γράφει για τη Λάρισα, τη Νέα Σμύρνη και τον Πλαταμώνα γράφει για ανθρώπους που ίσως γνωρίζουμε ή μάλλον γνωρίσαμε γιατί οι πιο πολλοί πρωταγωνιστές του είναι νεκροί εδώ και χρόνια όπως παρατηρεί και ο ίδιος. Έπειτα είναι και η ικανότητα του, η οποία σε παρασύρει και μετά τις πρώτες σελίδες δε σε νοιάζει πια τί είναι αλήθεια και τί επινοημένο.
Ο συγγραφέας/γιατρός δε χαρίζεται σε κανένα: είναι το ίδιο σαρκαστικός με τον εαυτό του, με τις φαρμακευτικές εταιρείες, με τους μεγαλογιατρούς και τους συγγενείς των ασθενών που νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα. Και το ίδιο τρυφερός με τα τζάνκια, τους κατ’επανάληψιν μοιχούς, τους πότες, τους τζογαδόρους, τους εθισμένους του Φέισμπουκ, τους Λαρισαίους και τους Αθηναίους. Κι αν αισθανόμαστε καμιά φορά ότι κοιτάμε μέσα απ’την κλειδαρότρυπα ενώ δε θα’πρεπε είναι μάλλον γιατί ζούμε εδώ που ζούμε: “Αυτή η στενότητα χώρου, το στρίμωγμα, το στοίβαγμα τους ενός πάνω στον άλλον, είτε πρόκειται για το Αθηνών Αρένα είτε για παραλιακό παγωτατζίδικο που πρέπει να αναπτυχθεί στα δύο μέτρα από το ρείθρο του πεζοδρομίου ως τη θάλασσα…θεωρώ πως είναι σύμφυτο της κοινωνικής ζωής τωνΕλλήνων, με βαθύτατες επιπτώσεις στην ψυχολογία, την ψυχοσύνθεση και κατά συνέπεια σε όλη την εν τω βάθει συμπεριφορά μας ως λαού και ως ατόμων”. Αυτή η ψυχοσύνθεση με τα στραβά και τα ωραία της φανερώνεται στο βιβλίο και είναι το μεγάλο του πλεονέκτημα.
Αυτό που μου αρέσει στη λογοτεχνία του Παστάκα, είτε είναι ποιήματα, είτε διηγήματα είναι ότι δεν καμώνεται τον σπουδαίο. Αλλά με τα ασήμαντα και τα ελάσσονα, κάνει ένα κλικ και σε αγγίζει. Λέει κάπου στο βιβλίο πως ευτυχία είναι να θες να μοιράζεσαι με κάποιον το χρόνο (ή κάπως έτσι, δε βρίσκω την παραπομπή τώρα). Ευτυχία είναι επίσης να θες να ξαναδιαβάσεις κάτι. Να μοιραστείς το χρόνο δηλαδή με ένα βιβλίο.
(Δείτε επίσης και το τελευταίο πρότζεκτ του Σωτήρη Παστάκα μια ιστοσελίδα εκλεκτής ποίησης και δοκιμίου την οποία επιμελείται με τον έτερο ποιητή Γιώργη Σαράτση – Φτερά Χήνας)
ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΞΕΡΟ ΨΩΜΙ 