Δεν έχω ταξιδέψει ποτέ στην Αφρική. Ίσως να μην τα καταφέρω ποτέ. Το πιο κοντινό σε ένα τέτοιο ταξίδι είναι οι άνθρωποι που έχω γνωρίσει και τα βιβλία που έχω διαβάσει. Ένα τέτοιο βιβλίο ποταμός βρέθηκε μπροστά μου σε ένα βιβλιοπωλείο με μεταχειρισμένα βιβλία στη Νάξο (το ταξίδι μέσα στο ταξίδι).
Πρόκειται για την ιστορία μιας οικογένειας ιεραποστόλων από την Αμερική που το 1959 αποφασίζουν να εγκατασταθούν σε ένα χωριό στη μέση της ζούγκλας του τότε Βελγικού Κονγκό. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι η απόφαση είναι του πάστορα και τα υπόλοιπα μέλη, η γυναίκα και οι 4 κόρες του αναγκαστικά τον ακολουθούν. Η προσαρμογή όπως φαντάζεστε δεν είναι εύκολη.
Η διήγηση γίνεται από τις 5 γυναίκες, η καθεμία με τη διαφορετική φωνή της. Η μητέρα αφηγείται εκ των υστέρων, έχοντας φύγει πλέον από την Αφρική. Και έχοντας αφήσει πίσω της ένα κομμάτι της. Οι κόρες αφηγούνται ενώ τα γεγονότα συμβαίνουν και καλύπτουν μια περίοδο σχεδόν 40 χρόνων.
Μου άρεσε πολύ αυτή η αφήγηση γιατί μέσα από τις ιστορίες αυτών των γυναικών ξετυλίγεται η ιστορία μιας χώρας, μιας ταλαιπωρημένης φτωχής και πλούσιας χώρας, αλλά και η ιστορία ξεχωριστών ανθρώπων που κουβαλάνε ο καθένας τα τραύματα και τους δαίμονες τους. Οι κόρες είναι στην αρχή ανίσχυρες, αναγκασμένες να υπακούν, αλλά εκεί στη μέση της ζούγκλας θα μεγαλώσουν, θα απομυθοποιήσουν τον πατέρα τους, θα προδόσουν τις αδελφές τους, θα προδοθούν, θα πληγώσουν και θα πληγωθούν, θα μάθουν να εγκαταλείπουν ό,τι πρέπει να εγκαταληφθεί και θα μάθουν να βρίσκουν βοήθεια όπως τη φαντάζεται η κάθε μία.
Μέσα από ένα σύμπαν δευτερευόντων χαρακτήρων, ανθρώπων και ζώων, πόλεων και κρατών η συγγραφέας μας οδηγεί σιγά σιγά στο σήμερα. Συνδέθηκα πολύ γρήγορα με τις πρωταγωνίστριες του βιβλίου και αγωνιούσα για την έκβαση της ιστορίας πράγμα που μαρτυράει πιστεύω τη μαστοριά της Kingsolver. Έμαθα πολλά πράγματα για τη μετάβαση από το Βελγικό Κονγκό στη Δημοκρατία του Κονγκό, τη δολοφονία του πρώτου εκλεγμένου πρωθυπουργού του Πατρίς Λουμούμπα και την επικράτηση του δικτάτορα Μομπούτο. Μου μένουν όμως και οι φιλοσοφικές της ανησυχίες, ο τρόπος που χρησιμοποιεί τη γλώσσα, παιχνιδιάρικα σε κάποιες αφηγήτριες, με πολλούς αναγραμματισμούς, με αναφορές σε θρησκευτικά κείμενα. Σίγουρα θα θυμάμαι τις περιγραφές της χώρας, τα δέντρα γεμάτα φρούτα, την επιδρομή των μυρμηγκιών, τα ρούχα χωρίς τσέπες, τα χρωματιστά υφάσματα των γυναικών, τα καλάθια που κουβαλούν στα κεφάλια τους, τα τοπία που αλλάζουν από τη μια στιγμή στην άλλη.
“Άκου. Το να ζεις σημαίνει να σημαδεύεσαι. Το να ζεις σημαίνει να αλλάζεις, να βρίσκεις τις λέξεις για μια ιστορία και αυτή να είναι η μόνη σου γιορτή, εσένα του θνητού. Στην απόλυτη ακινησία, ειλικρινά, δε βρήκα παρά τη λύπη”.
Κατά σύμπτωση αυτή τη βδομάδα έπεσα πάνω σε ένα πρόσφατο άρθρο του New Yorker για τη σημερινή κατάσταση στο Κονγκό. Ο ορυκτός πλούτος του σε χαλκό και κοβάλτιο (ένα υλικό που υπάρχει σε όλα τα σύγχρονα τηλέφωνα) δημιούργησε καταστάσεις που θυμίζουν τους χρυσοθήρες της Άγριας Δύσης. Και είναι πράγματι άγρια τα πράγματα εκεί πέρα, και γίνονται ακόμη αγριότερα καθώς μπαίνουν στο παιχνίδι και οι Κινέζικες πολυεθνικές. Άνθρωποι που σκάβουν κάτω από το ίδιο τους το σπίτι (creseurs), άνθρωποι που σκοτώνονται όταν τα τούνελ καταρρέουν, διαφθορά, υπερπλουτισμός και εξαθλίωση. Δεν ξέρω αν η Λία η μία εκ των ηρωίδων της Kingsolver θα άντεχε να δει πώς έχει γίνει το αγαπημένο της Κογκό. Και για να γυρίσω στο ταξίδι που ανέφερα στην αρχή αυτό που νομίζω θα μείνει τελικά είναι ότι ένα τέτοιο ταξίδι σε σημαδεύει για πάντα.
Τώρα που ξεκίνησα με το Κογκό θέλω να διαβάσω ακόμη δύο βιβλία: το Κογκό του Eric Vuillard, από τις εκδόσεις Πόλις που αφορά την “ίδρυση” του Κογκό και το Τραμ 83 του Fiston Mwanza-Mujila από τις εκδόσεις Καστανιώτη που αφορά το μετά και το τώρα.
Ελπίζω να βρείτε το χρόνο και τη διάθεση να διαβάσετε αυτό το ωραίο βιβλίο. Κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μελάνι σε μετάφραση του Κώστα Ματσούκα και επιμέλεια της Μυρσίνης Γκανά. Έχουν περάσει κάποια χρόνια από την έκδοσή του αλλά αξίζει να το αναζητήσετε και θα το βρείτε σίγουρα και σε ελκυστική τιμή.
Για μια πιο σύγχρονη ματιά στο Κονγκό μπορείτε να δείτε το βιντεάκι για τους sapeurs, τους δανδήδες του στυλ.
ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΞΕΡΟ ΨΩΜΙ 