Όταν το 2019 κάναμε αίτηση ως Σύλλογος Καθηγητών Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Λάρισας για συμμετοχή σε προγράμματα κατάρτισης Erasmus, ψάχναμε ένα πρόγραμμα που να αφορά τη διαπολιτισμικότητα. Με αυτη τη λέξη κλειδί καταλήξαμε στο πρόγραμμα «Eυαισθητοποίηση σε σχέση με τη μετανάστευση το ρατσισμό τις διακρίσεις τον πολιτισμό και την πολυμορφία και στρατηγικές για τη διδασκαλία αυτών των θεμάτων στην τάξη». Το πρόγραμμα πραγματοποιεί ο πάροχος κατάρτισης ICI Intercultural Iceland (Διαπολιτισμική Ισλανδία).
Εν τω μεταξύ προέκυψε μια πανδημία. Όλα τα προγράμματα Erasmus αναβλήθηκαν ή ακυρώθηκαν. Ένα χρόνο μετά αρκετά από αυτά άρχισαν να προσφέρονται δικτυακά αφαιρώντας φυσικά μεγάλο κομμάτι της σπουδαιότητας τους που είναι η φυσική διάδραση με άλλους και άλλες εκπαιδευτικούς από την Ευρώπη και η συνύπαρξη σε μια ξένη χώρα. Σιγουρα σε κάποιο βαθμό αυτά γίνονται και ψηφιακά αλλά η εμπειρία είναι διαφορετική. Το δικό μας πρόγραμμα δεν προσφερόταν ψηφιακά. Οι εκπαιδεύτριες μας ενημέρωσαν ότι οι βιωματικές δραστηριότητες που έχουν σχεδιάσει είναι αδύνατον να πραγματοποιηθούν εξ αποστάσεως γι αυτό θα περιμέναμε μέχρι να είναι δυνατή η φυσική παρουσία.
Αυτό έγινε φέτος το Σεπτέμβριο του 2021. Αφού ακολουθήσαμε τις αυστηρές οδηγίες της χώρας υποδοχής (υποχρεωτικός εμβολιασμός, αρνητικό τεστ 72 ώρες πριν, τεστ με την άφιξη στο αεροδρόμιο) η μικρή μας ομάδα τριών εκπαιδευτικών από τη Λάρισα βρέθηκε ένα Σάββατο βράδυ στην πρωτεύουσα αυτής της μακρινής, νησιωτικής χώρας.
Για μία εβδομάδα ζήσαμε μια καταπληκτική εμπειρία. Λίγο πριν συναντηθούμε με την υπόλοιπη ομάδα εκπαίδευσης, περιηγηθήκαμε για μερικές ώρες στο Ρέικιαβικ και απολαύσαμε κάθε δυνατό συνδυασμό αέρα/βροχής/συννεφιάς με 5λεπτα διαλείμματα ήλιου. Είδαμε το εντυπωσιακό κτήριο της Όπερας αλλά και το μινιμαλιστικό ναό Hallgrimskirja. Μάθαμε μερικά πράγματα για την ιστορία της αποίκισης αυτού του νησιού που ξεκίνησε γύρω στο 1000 μ.Χ και φωτογραφήσαμε 2-3 από τα παράξενα μουσεία τους. Ο ουρανός σχεδόν πάντα γκρίζος από πάνω μας αλλά ο δρόμοι και τα σπίτια πολύ χρωματιστά, με αυτό το Σκανδιναβικό στυλ.
Την Κυριακή μεταφερθήκαμε σε ένα μικρό χωριό για τα δικά μας δεδομένα, μια κωμόπολη για τα δεδομένα της Ισλανδίας, το Borgarnes, βορειοδυτικά του Ρέικιαβικ, με πληθυσμό περίπου 2000 ανθρώπους. Όταν ο συνολικός πληθυσμός αυτής της χώρας/ νησί είναι περίπου 350.000 κάτοικοι (σε μια έκταση σαν της Ελλάδας) τότε καταλαβαίνουμε ότι τα μεγέθη είναι διαφορετικά. Διασχίσαμε την απόσταση από το Ρέικιαβικ στο Μπόργκαρνες μέσα σε μια ώρα περίπου. Παλιά το ίδιο ταξίδι έπαιρνε τουλάχιστο 6-7 ώρες γιατί δεν υπήρχαν ούτε γέφυρες, ούτε υποθαλάσσια τούνελ όπως τώρα.
Την επόμενη μέρα αρχίσαμε τα μαθήματα. Μας απασχολούσαν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας. Ωστόσο ήταν πράγματι τόσο ενδιαφέρον το περιεχόμενο που ούτε μια στιγμή δε βαρεθήκαμε. Από την αρχή φάνηκε ότι θα ήταν μια ιδιαίτερη επιμόρφωση, αφού μας είχε ζητηθεί να φοράμε κάλτσες ή/και παντόφλες στο μάθημα. Αυτό ήταν ένα μικρό χτύπημα στη ματαιοδοξία μας και τελικά μόνο 2-3 άτομα το τηρήσαμε ανάμεσα τους και οι εκπαιδεύτριες που ήταν μονίμως με τις παντόφλες τους. Γενικά το dress code, πολύ casual, καμία επιτήδευση. Η ομάδα αποτελούνταν από εκπαιδευτικούς, ψυχολόγους, εκπαιδευτές ενηλίκων, συμβούλους από 7 χώρες: Γερμανία, Ρουμανία, Λεττονία, Ιταλία, Τσεχία, Σλοβενία και Ελλάδα. Οι εκπαιδεύτριες είναι και οι δύο κοινωνιολόγοι η μία από την Ισλανδία και η άλλη από τη Βρετανία – η δεύτερη φανατική πολέμιος του Brexit, δεν έχανε ευκαιρία να κακολογεί την πατρίδα της. Συζητήσαμε πολύ αυτές τις μέρες για τη μετανάστευση, για την έννοια του άλλου, για μύθους και fake news, για καθημερινό ρατσισμό (everyday racism), για όλες τις έννοιες διακρίσεων. Μου έκανε εντύπωση ότι από την πρώτη μέρα τέθηκε το πλαίσιο της συζήτησης και ήρθαν μπροστά όροι όπως sexism (διάκριση με βάση το φύλο), ομοφοβία, ableism (διάκριση με βάση την αναπηρία), ageism (διάκριση με βάση την ηλικία), white privilege (λευκό προνόμιο), white fragility (λευκή ευαλωτότητα). Μου έκανε εντύπωση που οι άντρες που συμμετείχαν στο σεμινάριο δε ντρέποταν να πουν ότι είναι φεμινιστές (εντάξει το ξέρω και αλλού συμβαίνει αυτό, ευτυχώς). Μου έκανε εντύπωση που όλοι προσπαθούσαμε να μιλήσουμε με ενσυναίσθηση και σεβασμό. Το πιο σημαντικό που κατάφερε αυτό το σεμινάριο ήταν ότι μας έβαλε πολλές φορές να αναλογιστούμε τις ενέργειες μας και τα προνόμια μας και να οδηγηθούμε και πάλι στο χώρο της εκπαίδευσης, το σημαντικό μας όπλο ενάντια στη μισαλλοδοξία και το ρατσισμό.
Όσο για την Ισλανδία; Περνώντας μερικές μέρες σε αυτό το μικρό μέρος πήραμε μια ιδέα για το πώς ζούνε οι άνθρωποι σε αυτή τη χώρα. Οι περισσότεροι αγαπάνε πολύ τη φύση και δε χάνουν ευκαιρία για εκδρομές. Η χώρα τους είναι γεμάτη με κάθε είδους ιδιαίτερο τοπίο: καταρράκτες, ηφαίστεια (ενεργά και μη) υπόγειες σπηλιές, γεωθερμικές πηγές, γκέιζερ, παραλίες με παγωμένους βράχους, βόρειο σέλας, παγετώνες, γύρω γύρω ωκεανός με τεράστια κήτη. Το νησί είναι κατοικημένο κυρίως στα παράλια και παρά τη βόρεια θέση του δεν είναι τόσο παγωμένο όσο θα περιμέναμε. Είναι όμως πολύ βροχερό και χτυπιέται από ανέμους. Οι άνθρωποι ζουν κάπως πιο ήσυχες ζωές από τις δικές μας. Αγαπάνε πολύ το διάβασμα – στο μικρό Ρέικιαβικ των 150.000 κατοίκων είδαμε πολλά και ενδιαφέροντα βιβλιοπωλεία. Στο μικρό μέρος που ήμασταν υπήρχε ένα (1) μπαρ και 2-3 εστιατόρια. Αλλά υπήρχε μεγάλη βιβλιοθήκη, μουσείο, αστυνομία, δικαστήριο, κέντρο υγείας και φυσικά η πισίνα με το νερό από τις γεωθερμικές πηγές, ο τόπος κοινωνικοποίησης και ψυχαγωγίας των ντόπιων. Ήταν πραγματικά μια εξωφρενική εμπειρία ο αέρας και η βροχή να μαίνονται, η θερμοκρασία να έχει πέσει στους 4 βαθμούς Κελσίου κι εμείς να απολαμβάνουμε το ζεστό νερό παρέα με μερικές ντόπιες συνταξιούχες του Μπόργκαρνες ή μερικές μαμάδες με τα παιδιά τους. Τα παιδιά ως γνωστόν δεν πτοούνται και ανεβοκατέβαιναν στη νεροτσουλήθρα σαν να ήταν Αύγουστος στο Φαληράκι.
Έπειτα κάτι άλλο που μας εντυπωσίασε ήταν το κόστος ζωής. Όλα μας φαίνονταν υπερβολικά ακριβά. Ειδικά το φαγητό έξω. Τις 2-3 φορές που φάγαμε fish & chips ή club sandwich πληρώσαμε γύρω στα 22 ευρώ, χωρίς αλκοόλ. Η μπύρα στο Borgarnes έκανε από 8 έως 10 ευρώ. Το εισητήριο στο μουσείο γύρω στα 13 ευρώ. Στο σουπερμάρκετ επίσης τσιμπημένες τιμές. Ακόμη και τα σουβενίρ ήταν ακριβά. Όπως σε όλα τα τουριστικά μέρη βέβαια υπήρχε πληθώρα άσχημων αντικειμένων και άπειρα “χειροποίητα” Ισλανδία πουλόβερ, τα οποία αν ήταν όντως χειροποίητα θα έπρεπε όλος ο πληθυσμός του νησιού να πλέκει από το πρωί ως το βράδυ. Υπήρχαν όμως και υπέροχα καταστήματα, πολύ ντιζαϊνάτα, από τα οποία δε μπορούσαμε να πάρουμε ούτε μια κάλτσα. Τα λιγοστά πράγματα που φέραμε πίσω τα πήραμε από ένα βιβλιοπωλείο. Οι ντόπιοι μας έλεγαν ότι ακόμη δεν έχουν συνέλθει εντελώς από την κρίση του 2008. Η κατοικία είναι ακόμη ακριβή και μάλιστα τα πράγματα δυσκόλεψαν με την πανδημία (όπως παντού) γιατί πολλοί Αμερικανοί κυρίως, έσπευσαν να αγοράσουν ακίνητα για να έχουν ένα ασφαλές μέρος να καταφύγουν. Είναι ένα ακριβό ταξίδι που αν το προετοιμάσεις καλά μπορεί να γίνει οικονομικότερο και σίγουρα αξίζει τα λεφτά του.
Συνολικά θα μπορούσα να σας απαριθμήσω πολλά πράγματα που δεν κάναμε στην Ισλανδία. Δεν πήγαμε στο Blue Lagoon, δεν επισκεφτήκαμε τους μεγαλύτερους καταρράκτες, δεν είδαμε απο κοντά το ηφαίστειο που ακόμη χύνει τη λάβα του, δεν καταφέραμε να δούμε το Βόρειο Σέλας γιατί είχε συννεφιά όλες τις μέρες. Αλλά επισκεφτήκαμε ένα αυθεντικό αγροτικό σπίτι χτισμένο το 1878, δοκιμάσαμε το τοπικό ποτό το Brennivin, φάγαμε και ξαναφάγαμε Skÿr, πήγαμε στο τοπικό σούπερ μάρκετ και χάζεψαμε με τις τιμές, μιλήσαμε με ντόπιους, γνωρίσαμε τη Δήμαρχο της μικρής αυτής πόλης, περπατήσαμε ξημερώματα γύρω γύρω από το φιορδ και ακούσαμε τα κρωξίματα των γλάρων, είδαμε το γαλακτερό νερό να τραβιέται στην άμπτωτη και τα φύκια που άφηνε πίσω του, δοκιμάσαμε τα μικρά μούρα που βγαίνουν παντού και είχαν μια γεύση φρέσκου νερού, περπατήσαμε γύρω από ένα κρατήρα ηφαιστείου, ακούσαμε τα βήματα μας πάνω στην κόκκινη λάβα και για λίγα λεπτά νομίζαμε ότι βρισκόμαστε σε άλλο πλανήτη.
Κυρίως όμως συνδεθήκαμε με μια ομάδα εκπαιδευτικών από άλλες χώρες, μιλήσαμε μαζί τους για τις εμπειρίες μας στα σχολεία. Μάθαμε ότι ούτε στην πιο πλούσια χώρα της Ευρώπης τη Γερμανία δεν πήγαν τα πράγματα τέλεια κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Θαυμάσαμε την οργάνωση κάποιων χωρών που ίσως στερεοτυπικά θεωρούμε φτωχότερη από τη δική μας. Ανταλλάξαμε ιδέες και ίσως να γυρίσαμε πίσω με μια καινούρια πρόταση, με κάτι που θέλει χρόνο για να διαμορφωθεί αλλά του οποίου ο σπόρος γεννήθηκε στο μακρινό και παράξενο νησί που λέγεται Ισλανδία.
Ο Thor ο μοναδικός μπάρμαν του Borgarnes 
Με τη Δήμαρχο Pordis Sigurdadottir και μια φίλη της. 
Η ελληνική ομάδα με τις εκπαιδεύτριες Gudrun Petursdottir & Cherry Hopton 
Για την Ισλανδική λογοτεχνία θα μιλήσουμε μια άλλη φορά, όταν θα έχω διαβάσει ένα δυο βιβλία που έφερα. Αλλά προς το παρόν μοιράζομαι μερικές φωτογραφίες από τα βιβλιοπωλεία τους.
Κάπου εκεί ανάμεσα κι ένας Έλληνας!
ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΞΕΡΟ ΨΩΜΙ 